વિજ્ઞાનની દુનિયામાં ભારતીય દીપક: સી.વી. રામન
અહીં સર સી.વી. રામનના જીવન અને વિજ્ઞાન માટેના દ્રષ્ટિકોણને દર્શાવતા કેટલીક પ્રેરણાદાયક અવતરણો છે:
1. "આ પૃથ્વી પર કોઈ પણ મુશ્કેલી એવી નથી કે જે પત્થરો પર કૂદતાં બચ્ચાં જેવી સહજ હાસ્ય અને આનંદી વૃત્તિ સાથે જીતવામાં ન આવે."
2. "વિજ્ઞાનની સાચી ખૂબી તેના પ્રયોગ અને તર્કમાં છુપાયેલી છે. જો આપ તેમાં આત્મવિશ્વાસ અને સિદ્ધિ માટેની માન્યતા ઉમેરશો, તો તે અવિરત શક્તિ બની જશે."
3. "પ્રકૃતિના રહસ્યોને ઉકેલવા માટેની તલસ્પૃહા માનવ મગજ માટે શ્રેષ્ઠ ખોરાક છે."
4. "વિજ્ઞાન એ માત્ર જાણવાનું સાધન નથી, તે માનવતાના વિકાસ માટેની અનિવાર્ય ચાવી છે."
5. "વિજ્ઞાનની મહાનતા એ છે કે તે આપણને અલૌકિક રૂપે સત્ય તરફ દોરી જાય છે."
6. "આપણે જ્યાં સુધી પ્રશ્ન પૂછતા નહીં થઈએ ત્યાં સુધી કોઈ સંશોધન અને નવી શોધો શક્ય નથી."
આ અવતરણો સર સી.વી. રામનની ગહન વિજ્ઞાનપ્રેમી દ્રષ્ટિ અને જીવનપ્રત્યેના દ્રઢ વિશ્વાસને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
ભારત રત્ન સર ચંદ્રશેખર વેંકટ રામન, પ્રસિદ્ધ નોબલ પારિતોષિક વિજેતા અને પ્રખ્યાત ભારતીય ભૌતિકવિજ્ઞાની હતા. તેઓએ રામન ઇફેક્ટનો અવિસ્મરણિય આબિરૂપ આપ્યું, જે પ્રકાશના પ્રસર અને વિખુરણનો અભ્યાસ કરે છે. આ મહાન શોધ માટે તેમને 1930માં ભૌતિકશાસ્ત્ર માટેનો નોબલ પારિતોષિક મળ્યો, અને તેઓ આ સન્માન મેળવનારા પ્રથમ ભારતીય બની ગયા.
સર સી.વી. રામનને ભારત રત્નથી પણ સમ્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા, જે ભારતનું સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન છે. તેમની આ જ્ઞાતિએ ભારતમાં વૈજ્ઞાનિક ચેતના અને સંશોધનને પ્રેરણા આપી.
સર સી.વી. રામનનો જન્મ 7 નવેમ્બર 1888ના રોજ તમિલનાડુના તિરુચિરાપલ્લી શહેરમાં થયો હતો. તેમના પિતા ભૌતિકશાસ્ત્રના પ્રોફેસર હતા, જેની પ્રેરણાથી રામનજીમાં વિજ્ઞાન પ્રત્યે રસ જાગ્યો. તેમણે પ્રારંભિક અભ્યાસમાં અસાધારણ પ્રગતિ કરી અને ફિઝિક્સ અને મૅથ્સમાં પ્રભાવશાળી રીતે ડિગ્રી પૂર્ણ કરી.
1921માં, તેમના સમુદ્રયાત્રા દરમ્યાન રામનજીને નિલી સમુદ્રની ઉજ્જવળતાનો અભ્યાસ કરવાનો મોકો મળ્યો, અને આ જ વસ્તુએ તેમને પ્રકાશના વિખુરણ વિશે વધુ શોધખોળ માટે પ્રેરિત કર્યું. 1928માં, તેમના આ મહાન શોધને "રામન પ્રભાવ" (Raman Effect) તરીકે ઓળખવામાં આવ્યું, જેમાં પ્રકાશની તરંગલંબાઈની એ અજાયબ બાબતને ઉકેલવામાં આવી કે જ્યારે તે કોઈ પદાર્થમાં પસાર થાય છે, ત્યારે તે કંઈક અલગ રીતે વિખુટાઈ જાય છે.
રામન ઇફેક્ટની આ શોધે વિજ્ઞાનજગતમાં ક્રાંતિ સર્જી અને 28 ફેબ્રુઆરીને 'રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ' તરીકે મનાવવામાં આવે છે. 1930માં નોબલ પારિતોષિક પ્રાપ્ત કર્યા પછી, રામનજીને વૈજ્ઞાનિક સંશોધનને વધુ પ્રોત્સાહન આપવા માટે ભારતના વિવિધ સંસ્થાનો સાથે જોડાયા.
જોકે રામનજીને નોબલ મેડલ સાથે સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા, તેમ છતાં તેમની મુખ્ય સિદ્ધિ એ હતી કે તેમણે ભારતને વૈજ્ઞાનિક ક્ષેત્રમાં એક આગવું સ્થાન આપ્યું.
